Uyuşturucu Maddeler Dersi
Genel Kollukla İlişkiler Dersi
Bu bölümde; müfredat değişikliğine göre güncellenmiş, yurakıdaki derslere ait, kısa notlar bulunmaktadır. Adayların derslerde gördüğü konulardan, özellikle soru çıkan bölümleri, hatırlatmak amacıyla hazırlanmış olup sınava girmeden önce birkaç kez okunmasında yarar vardır.
UYUŞTURUCU MADDELER DERSİ
Uyuşturucu maddeler; merkezi sinir sistemi üzerinde yaptıkları etkilere göre üçe, üretim kaynaklarına göre ikiye ayrılırlar.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİ YAVAŞLATANLAR
Tabi uyuşturucular (afyon, morfin, eroin, kodein)
Sentetik uyuşturucular (depresantlar, trankilizanlar, halüsinojenler)
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİ UYARANLAR
Tabi uyuşturucular (kokain, crack)
Sentetik uyuşturucular(Ecstasy, captagon)
DUYULARIN BOZULMASINA SEBEP OLANLAR (HALÜSİNOJENLER)
Tabi uyuşturucular (esrar, marihuana)
Sentetik uyuşturucular (LSD)
1. AFYON : Morfin, kodein ve eroin afyonun türevleridir. Bu grup uyuşturucular, haşhaş bitkisinden elde edilir. Haşhaş ekimi ve ürünün işlenmesi, ekim alanının izin belgesine uygunluğu gibi konular, Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından düzenlenmektedir.
2. ESRAR : Dişi Hint kenevirinden elde edilen ve merkezi sinir sistemine yatıştırıcı etki yapan bir uyuşturucudur. Bitkinin yapraklarının üzerindeki reçinenin çıkarılmasına reçine esrar, kurutulmuş haline marihuana, kurutulmuş yaprak ve sapların elekten geçirilmesine toz esrar, çeşitli şekillerde preslenmesine pres veya takoz esrar, damıtılarak elde edilen siyaha yakın koyu kahverengi ve doğal kenevir ürünlerinin en yoğunu olan maddeye de sıvı esrar denir.
3. KOKAİN : Koka bitkisi yapraklarından elde edilen bir maddedir. Uyarıcı özelliği vardır. Güney Amerika’nın kuzey ve kuzeybatısı boyunca uzanan yüksek dağlarda yetişen koka bitkisinin yapraklarından elde edilen bir alkaloittir. Crack : Kokainin çeşitli kimyasal işlemlerle saflaştırılması sonucunda elde edilen tehlikeli bir türevidir.
4. AMFETAMİNLER : Merkezi sinir sistemini uyarıcı özelliği vardır. Bu özelliği nedeniyle genellikle sporcular tarafından doping amacıyla kullanılır. Amfetaminlerden en bilinenleri ; Extacy, Captagon.
5. LSD : Halüsinojen yarı sentetik bir uyuşturucudur. Çavdar mahmuzu denilen bir çavdar mantarından sentezlenir. En kuvvetli halüsinojenlerden biri olarak kabul edilir.
6. UÇUCULAR (İNHALANLAR) : Tiner, gazyağı, bali, çakmak gazı, uhu, oje ve benzerleridir. Denge bozukluğu, sarhoşluk, kusma, bulantı, tıkanma, baş ağrısı, görme bulanıklığı ve uyuşukluk yapar.
İnhalasyon : Buğu, gaz veya ufak damlacıklar halindeki sıvıların solunmasıdır.
7. SAKİNLEŞTİRİCİLER : Bunlar; trankilizanlar, sedatifler ve barbituratlar olarak tasnif edilebilir. Diazem ve benzeri sakinleştirici ilaçlar, tıpta depresyon tedavisinde kullanılan maddelerdir. Doktor kontrolü dışında kullanılması bağımlılığa yol açar.
Türkiye’de, Sağlık Bakanlığınca; sentetik uyarıcılar için KIRMIZI, uyuşturucular için YEŞİL reçete sistemi uygulanmaktadır.
Uyuşturucu ile mücadelede görevli dört ana kurum vardır. Bunlar; İçişleri, Sağlık, Tarım ve Köyişleri Bakanlıkları ile Gümrük Müsteşarlığıdır.
UYUŞTURUCU İLE İLGİLİ BAZI TANIMLAR
1. Uyuşturucu Madde : Tıbbi amaçlar dışında kullanıldığı takdirde insanların maddi, manevi sağlığı üzerinde olumsuz etki yaparak, psikolojik ve fiziksel bağımlılığa sebep olur.Bilimsel açıdan bir maddenin uyuşturucu ve uyarıcı olarak nitelendirilebilmesi için;
* Merkezi sinir sistemini etkilemesi,
* Fiziki yada psikolojik bağımlılık oluşturması,
* Sağlık ve sosyal bakımdan zarar oluşturması,
* Kanunların bulundurulmasını, kullanılmasını ve satışını yasaklaması gerekir.
2. Bağımlılık : Uyuşturucu maddelerle kurulan ilişki sonucunda kişinin özdenetim, özerklik gibi temel varoluş özelliklerini yitirmesi ve maddelerin yol açtığı sahte haller sonucunda ortaya çıkan yeni tutum ve davranışlar kazanmasıdır. Diğer bir tanımla; uyuşturucu maddeye karşı fiziki veya psikolojik olarak şiddetli bir istekle bağlılık hissi, kişinin bırakmak istemesine rağmen bırakamaması, maddenin dozunu giderek artırması, kullanmadığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması, bundan zarar görmesine rağmen, kullanımı sürdürmesi durumudur.
3. Yoksunluk : Alışılan madde kullanılmadığı zaman vücutta fiziki ve psikolojik sorunların ortaya çıkmasıdır.
4. Tolerans : Kullanılan madde miktarının aynı etkiyi elde etmek için giderek artırılmasıdır.
5. Tabi Uyuşturucular; tabiatta normal koşullar altında yetişen çeşitli bitkilerden elde edilen maddelerdir.
6. Sentetik Uyuşturucular; fabrikalarda ve laboratuarlarda kimyasal yollardan elde edilen uyuşturuculardır.
GENEL KOLLUKLA İLİŞKİLER
GENEL KOLLUK
Ülke genelinde iç güvenliği sağlamak ve kamu düzenini korumakla yükümlü silahlı birer kuvvet olan; polis, jandarma ve sahil güvenlikten oluşur. Polis; belediye sınırları içerisinde, jandarma; belediye sınırları dışında kalan ve henüz polis teşkilatı olmayan yerlerde, sahil güvenlik; deniz, liman ve karasularımızda kamu düzeninin sağlanması ve korunması konusunda görevli ve yetkilidir.
1. Polis : Emniyet hizmetleri sınıfına mensup olan silahlı, üniformalı veya sivil olarak görev yapan her rütbedeki personeldir.
Polis teşkilatı Emniyet Genel Müdürlüğü’dür ve İçişleri Bakanlığına bağlıdır.
Polisin görev ve yetkileri, 2559 Sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu ile belirlenmiştir.
2. Jandarma : Türkiye Cumhuriyeti Jandarması, emniyet ve asayiş ile kamu düzeninin korunmasını sağlayan ve diğer kanun ve nizamların verdiği görevleri yerine getiren silahlı, askeri bir güvenlik ve kolluk kuvvetidir.
Jandarma Genel Komutanlığı; Silahlı Kuvvetlerle ilgili görevleri, eğitim ve öğrenim bakımından Genelkurmay Başkanlığına, emniyet ve asayiş işleriyle diğer görev ve hizmetlerin ifası yönünden İçişleri Bakanlığına bağlıdır.
Jandarmanın görev ve yetkileri, 2803 Sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunla düzenlenmiştir.
3. Sahil Güvenlik : Bütün sahillerimiz, karasularımız ve iç sularımızda; liman ve körfezlerimizin korunması, güvenliğinin sağlanması, deniz yoluyla yapılan kaçakçılığın önlenmesi, izlenmesi ve suçlular hakkında gerekli işlemlerin yapılması amacıyla kurulmuş silahlı bir güvenlik kuvvetidir.
Sahil Güvenlik Komutanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşu içerisinde olup barışta, görev ve hizmet yönünden İçişleri Bakanlığına bağlıdır. Olağanüstü durumlarda Genelkurmay Başkanının isteği üzerine, bir kısmı yada tümü ile Deniz Kuvvetleri Komutanlığı harekât komutasına veya emrine, savaş halinde tümü ile doğrudan doğruya Deniz Kuvvetleri Komutanlığı emrine girer.
Görev ve yetkileri 2692 Sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu ile düzenlenmiştir.
YARDIMCI KOLLUK
Asıl kolluk görevlilerinin bulunmadığı zaman bizzat görevli olan ve asıl kolluk görevlilerinin görev ve yetkilerini kullanan kişilerdir.
* Çarşı ve mahalle bekçileri
* Kolluk yetkisi kullanan gemi kaptanları
* Türkiye Elektrik Kurumu Tesislerini koruma görevlileri
* Devlet Demiryolları İşletmesi
ÖZEL KOLLUK
Genel kolluk dışında kalan ve ancak belirli bazı kolluk görevleri için özel yasalarına göre kurulup belirli görev ve yetkilerle donatılan kolluktur.
* Çiftçi malları koruma kolluğu
* Köy korucuları ve köy bekçileri
* Kır bekçileri
* Orman kolluğu
* Gümrük ve tekel zabıtası
* Ordu kolluğu
* Belediye kolluğu
Özel güvenlik ise sivil kolluk olarak tanımlanabilir.
GENEL KOLLUĞUN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI
Kamu düzeninin sağlanması ve korunması kapsamında genel kolluk kuvvetlerine tanınan görev ve yetkiler içerik olarak aynı, görev alanları farklıdır. Belediye sınırları içinde polis, belediye sınırları dışında jandarma, sahil kesiminde ise sahil güvenlik, emniyet ve asayişi sağlama ve kamu düzenini koruma amacıyla görev yaparlar.
– Durdurma, kimlik sorma ve kimlik tespit etme yetkisi
– Parmak izi ve fotoğraflar alma yetkisi
– Arama yetkisi
– Yakalama ve gözaltında tutma yetkisi
– Zor kullanma yetkisi
– Silah kullanma yetkisi
– El koyma yetkisi
– Adli görev ve yetkileri
– Zorla getirme ve ifade alma yetkisi
– Trafik hizmetleri ilişkin görev ve yetkileri
– İstihbarat toplama ve dinleme
– Engel olma, yasaklama (önleme) yetkisi
– Belirli yerlere girme yetkisi
SORUMLULUK ALANI
1. Polisin Görev ve Sorumluluk Alanı : Polisin görev ve sorumluluk alanı; il ve ilçe belediye sınırları dahilidir.
2. Jandarmanın Görev ve Sorumluluk Alanı : Jandarmanın genel olarak görev ve sorumluluk alanı; polis görev sahası dışı olup bu alanlar, il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan veya polis teşkilatı bulunmayan yerlerdir.
3. Jandarma ve Polisin Sorumluluk Alanının Belirlenmesi : Jandarma ve polisin sorumluluk alanları; mülki amir yada yetkili kılacağı görevlinin başkanlığında Jandarma, Emniyet ve belediye temsilcilerinin katılacağı bir komisyon tarafından belirlenir ve bir protokolle gösterilir. Oybirliği ile alınan kararlar kesindir.
Oybirliği sağlanamayan durumlarda; bucak ve ilçelere ilişkin sorumluluk alanları konusundaki itirazları vali; kesin olarak çözümler. Bu konudaki kararlar, düzenlenecek protokole esas alınır.
ÖZEL GÜVENLİK
Özel Güvenlik Görevlisi : Kanun kapsamında özel koruma ve güvenlik hizmetlerini yerine getirmek amacıyla istihdam edilen kişileri ifade eder.
ÖZEL GÜVENLİK GÖREVLİLERİNİN YETKİLERİ
5188 Sayılı Kanunun 7. maddesinde sayılmıştır.
1. Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
2. Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
3. 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü kanununun 127. maddesine göre yakalama ve yakalama nedeniyle orantılı arama.
4. Görev alanında, haklarında yakalama tutuklama veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
5. Yangın, deprem gibi tabii afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
6. Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
7. Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.8. Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
9. Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
10. Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 157. maddesine göre yakalama.
9. Türk Medeni Kanununun 981. maddesine, Borçlar Kanununun 52. maddesine, Türk Ceza Kanununun 49. maddesinin birinci fıkrasının (1) ve (2) numaralı bentlerine göre zor kullanma.
GÖREV VE SORUMLULUK ALANI
Özel güvenliğin görev alanı, esasen genel kolluğun sorumluluğunda bulunan ve komisyon tarafından sınırları belirlenmiş alandır. Özel güvenlik görevlileri Kanunun 7. maddesinde sayılan yetkilerini, sadece görevli oldukları sürede ve görev alanlarında kullanabilirler.
Özel güvenlik görevlilerinin; silahlı görev yapabileceği koruma hizmetleri, bulundurabilecekleri silahların özellikleri ve miktarları özel güvenlik komisyonu tarafından belirlenir. Özel güvenlik görevlileri, silahlarını görev alanı dışına çıkaramazlar. Ancak zorunlu hallerde, görev alanı, komisyon kararıyla genişletebilir. Ayrıca güzergâh ifade eden durumlarda, güzergâh boyu, görev alanı sayılır.
Kamuya açık yerler : Belli koşullara uymak suretiyle herkesin girebileceği yerlerdir.
Kamuya ait yerler : Sokak, cadde, parklarla akarsu, göl, deniz kıyıları ve benzeri yerlerdir
ÖZEL GÜVENLİĞİN DENETİMİ
1. Denetim :
“Bakanlık ve valilikler, Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini, yasak uygulama ve davranışların bulunup bulunmadığını ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediğini tespit etmek amacıyla, özel güvenlik şirketlerini, özel güvenlik birimlerini ve özel eğitim kurumlarını her zaman denetleyebilir.”
2. Denetimin Kapsamı :
1. Faaliyet izni ve personelin çalışma izinlerinin geçerli olup olmadığı,
2. Özel güvenlik görevlileri için mali sorumluluk sigortasının yaptırılıp yaptırılmadığı,
3. Üçüncü kişilere verilen koruma ve güvenlik hizmetlerine ilişkin sözleşmelerin usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği ve bu sözleşmelerin valiliğe bildirilip bildirilmediği,
4. Görev alanına uyulup uyulmadığı,
5. Silah ve teçhizatın ruhsatlı olup olmadığı ve bunların usulüne uygun korunup korunmadığı, kayıt ve defterlerin usulüne uygun tutulup tutulmadığı,
6. Eğitim hizmetlerinin yönetmelik hükümlerine uygun yürütülüp yürütülmediği,
7. Kanun ve Yönetmeliğin diğer hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediği incelenir.
Genel kolluk faaliyetleri; kamu düzenini, toplumun güvenliğini, dirlik ve esenliğini, genel ahlâkını ve sağlığını korumaya yönelik tedbirleri alırken, gerektiğinde kanunların verdiği yetkiyle kişilerin ve toplulukların temel hak ve hürriyetlerini sınırlayabilen bir kamu hizmetidir.
Kamu Hizmetinin Özellikleri :
Süreklilik ve düzenlilik : İhtiyaç doğrultusunda sürekli, yani kesintisiz ve düzenli olarak yürütülmesi kamu hizmetinin en önemli özelliklerindendir.
Tarafsızlık ve eşitlik : İdarenin, kamu hizmetini yürütürken objektif davranması, vatandaşlar arasında herhangi bir biçimde ayrım yapmadan eşit hizmet sağlamakla yükümlü olmasıdır.
Değişkenlik : Kamu hizmetlerinin değişen toplumsal ihtiyaçlar ve teknolojik gelişmelere uyum sağlayacak şekilde düzenlenmesidir.
Bedelsizlik : Kamu hizmetlerinin bedelsiz sunulması, katkı payı şeklinde bir bedel alınması gerekiyorsa bu hizmetten yararlananların ödeme gücünü aşmayacak şekilde olmasıdır.
Korumakla sorumlu oldukları alanda, özel güvenlik görevlileri ;
* Can ve mal güvenliğini ve kamu düzenini sağlar, suç işlenmesini önler, taşınması veya bulundurulması yasaklanmış her türlü maddeyi tespit amacıyla elektronik cihazlarla üst araması yapabilir, yangın, deprem ve sel gibi afetlerde arama-kurtarma görevlilerine yardımcı olur, bir suçla karşılaştığında suça el koyar, suçun devamını önler, sanığı tespit eder ve yakalar. Olay yerini ve suç delillerini korur ve yetkili genel kolluğa teslim eder.
* Spor müsabakaları, sahne gösterileri, düğün ve cenaze törenleri, konserler, toplantılar ve toplu ulaşım tesislerinde (havaalanı, liman, gar) kimlik sorabilir.
* Özel güvenlik görevlileri gece görevlerinde, spor müsabakalarında, konser ve sahne gösterilerinde üniformalarının üzerine, arkasında ışığı yansıtan “ÖZEL GÜVENLİK” ibaresi yazılı yelek giyerler.
* Özel güvenlik görevlilerinin; görev alanı ve süresi dışında suçla karşılaştıklarında, yetkileri herhangi bir vatandaştan fazla değildir.
Özel güvenlik personeli ;
Parmak izi ve fotoğraf alamaz.
Teknik takip ve dinleme yapamaz.
Özel hayata müdahale edemez.
Suç soruşturamaz, delil inceleyemez.
Elle arama yapamaz.
Kimlik tespit edemez.
İfade alamaz.
Tutuklama yapamaz.
Özel güvenlik görevlilerinin üniforma ve üniformayı tamamlayan diğer unsurları; TSK ve genel kolluk kuvvetleri ile kanunlarla kurulan özel kolluk kuvvetlerinde kullanılan renk, biçim ve motifte olamaz.
Özel güvenliğin üniformalı çalıştırılmasının amacı, görev yaptığı alanda “farkındalık” yaratmak, o yerin korunduğunu göstermektir.
5188 Sayılı Kanunda özel güvenlik görevlilerinin genel kolluk emrine girmesini gerektiren şartlar oluştuğunda; özel güvenlik görevlileri genel kolluk mensuplarının, hizmete ilişkin, hukuka uygun ve konusu suç teşkil etmeyen, yani kanuna uygun emirlerini yerine getirmek zorundadır.
Komisyon tarafından, görev alanı olarak tanımlanmış bölgede güvenliğin, özel güvenlik tarafından sağlanması, genel kolluğun o alandaki yetkilerini kısıtlamaz, emniyet ve asayişle ilgili konularda asıl yetki genel kolluktadır.